ARTYKUŁ PRAWNY: Intercyza a miłość czyli co warto wiedzieć, żeby nie popełnić błędu

Temat intercyzy w Polsce jest dość kontrowersyjny i już sama nazwa dokumentu jest odbierana przez społeczeństwo raczej negatywnie. Wbrew pozorom, intercyza nie musi wcale oznaczać braku zaufania i wizji rychłego rozwodu. Jest to przede wszystkim instrument prawny, który ma na celu zabezpieczenie majątku z trudem zdobytego przez lata oraz ochronę interesów obu stron związku. Warto więc go poznać, żeby się zastanowić czy nie posłuży w naszej sytuacji. Mając wiedzę, możemy wykorzystać intercyzę, natomiast powielając utarte, nieprawdziwe informacje na jej temat, nawet nie wiemy, że możemy dostosować jej formę do indywidualnych potrzeb.

Małżeńska wspólnota majątkowa

W myśl art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z chwilą zawarcia małżeństwa pomiędzy mężem i żoną powstaje z mocy ustawy wspólność ustawowa małżeńska. W praktyce oznacza, to, że wszystko co odtąd będą gromadzić w trakcie trwania związku małżeńskiego, stanie się ich majątkiem wspólnym. Stanowi on bazę i zabezpieczenie dla tworzącej się rodziny, a obejmuje m.in. wynagrodzenie za pracę, dochody z działalności biznesowych, kupione nieruchomości. Oznacza to, że nawet osobista pensja, jaka by nie była, stanowi majątek wspólny i potocznie mówiąc – nie można z nią zrobić tego co się chce, bez zgody męża czy żony. Bowiem małżonkowie mogą, a nawet muszą rozporządzać majątkiem razem. Wspólnotą majątkową nie są objęte natomiast dobra, które każde z małżonków zgromadziło przed ślubem. Zatem to, co zarobili, kupili lub otrzymali przed ślubem, jest majątkiem osobistym każdego z nich, o którym mogą decydować samodzielnie (art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). 

Co to jest intercyza i jakie są jej rodzaje

Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, domyślnym sposobem uregulowania ustroju majątkowego po ślubie jest małżeńska wspólność majątkowa. Nie każdemu jednak takie rozwiązanie odpowiada, dlatego ustawodawca dał możliwość zmiany zasad wspólności majątkowej poprzez podpisanie tzw. intercyzy, czyli umowy majątkowej małżeńskiej. Jest to  dokument sporządzony w formie aktu notarialnego, zmieniający ustawowy porządek majątkowy małżonków i regulujący ten ustrój na nowo. Intercyza jest kojarzona najczęściej z całkowitą rozdzielnością majątkową, czyli sytuacją, w której od podpisania dokumentu majątek wspólny przestaje istnieć lub w ogóle nie powstaje (intercyzę można zawrzeć w dowolnym momencie trwania małżeństwa, a także przed ślubem). W ramach umowy można też ograniczyć wspólność majątkową, czyli wyłączyć tylko pewne określone części z majątku wspólnego (np. ich wynagrodzenia za pracę) lub ją rozszerzyć o to, co zgodnie z ustawą weszłoby w skład majątków osobistych (zgromadzonych przed ślubem). Rozszerzenia nie można jednak dokonać wobec wszystkich rodzajów dóbr majątkowych. W myśl art. 49 k.r.o. do majątku wspólnego nie mogą wejść m.in. przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny czy prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (alimenty, służebności osobiste). Najrzadziej spotykanym rodzajem intercyzy jest rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków, co oznacza, że w trakcie trwania małżeństwa mąż i żona dysponują majątkami osobistymi, nie mając majątku wspólnego. Kiedy umowa przestaje obowiązywać (np. po rozwodzie), dorobek zostanie wyrównany poprzez przekazanie określonej kwoty pieniędzy lub prawa majątkowego tej osobie, która zgromadziła mniejszy majątek. Ten rodzaj intercyzy wybierają głównie pary, w których tylko jedna ze stron jest czynna zawodowo i pomnaża swój dorobek, a druga zajmuje się domem i z różnych przyczyn nie pracuje.

Intercyza – wymagania i koszty spisania

Małżonkowie lub narzeczeni, którzy zdecydują się na którąś z form intercyzy, muszą spotkać się z notariuszem, bo do zawarcia umowy majątkowej konieczny jest akt notarialny (art. 47 § 1 k.r.o). Bez niego ustalenia będą nie ważne. W kancelarii wymagana jest obecność osobista, bo na warunki muszą zgodzić się obie strony, a do podpisania intercyzy potrzebne są dokumenty tożsamości oraz akt małżeństwa (jeśli ma to miejsce po ślubie). Notariusz zapyta też o podstawowe dane osobowe – imiona, nazwisko, imiona ojca i matki, numer PESEL, adres zamieszkania i korespondencji. Koszty związane z podpisaniem intercyzy to: taksa notarialna (maksymalna stawka to 400 zł zgodnie z § 8 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dn. 28 czerwca 2004r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej), podatek VAT (23% od kwoty taksy) i opłata za odpis (oryginał aktu notarialnego zostaje zawsze w kancelarii notarialnej, w której został sporządzany).

Zalety i wady intercyzy

Jak sama nazwa wskazuje, rozdzielność majątkowa sprawia, że z prawnego punktu widzenia mamy do czynienia z odrębnymi majątkami małżonków, czyli nie występuje majątek wspólny. W tej sytuacji mąż i żona zachowują w całości swoje wynagrodzenie, dochody z osobistego majątku, oszczędności na prywatnych kontach czy składki na subkoncie emerytalnym. W takim układzie, każde z nich ma pełną kontrolę na własnymi finansami i nie musi pytać współmałżonka o zgodę na wydatki ze swojego odrębnego majątku. Intercyza chroni też majątek jednego z małżonków przed odpowiedzialnością za długi drugiej strony (istnieją jednak pewne wyjątki, o których mowa będzie w dalszej części artykułu). Podpisanie takiego dokumentu może być korzystnym rozwiązaniem w sytuacji, gdy jeden z małżonków jest uzależniony i w ten sposób naraża rodzinę na kłopoty finansowe. Z kolei jeśli dojdzie do rozwodu, dzięki intercyzie postępowanie sądowe może być krótsze. Byli małżonkowie nie będą musieli dokonywać podziału majątku wspólnego, bo takowego nie było. Nie da się jednak ukryć, że intercyza może komplikować zarządzanie finansami w codziennym życiu małżeńskim, jak również uniemożliwia wspólne rozliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT).

Intercyza a długi współmałżonka

Co do zasady nie jest możliwe egzekwowanie długu jednego małżonka z odrębnego majątku drugiego. Natomiast istotne ograniczenie tej ochrony znajdziemy w art. 47¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. To oznacza, że nie odpowiadamy za długi naszego współmałżonka, ale tylko wtedy gdy jego wierzyciele zdawali sobie sprawę z rozdzielności majątkowej. Jeśli np. zostali poinformowani o intercyzie już po zawarciu umowy, to ta okoliczność nie ma znaczenia prawnego i wówczas ewentualne roszczenia z powodu długów naszego współmałżonka, mogą mieć wobec nas. Ważna jest też data podpisania aktu notarialnego. Jeśli intercyza została podpisana już po ogłoszeniu upadłości, umowa nie będzie obowiązywać, ponieważ prawo nie działa wstecz. Warto też wiedzieć, że rozdzielność majątkowa nie ma wpływu na orzekanie o winie w trakcie rozwodu. To oznacza, że wcale nie chroni przed obowiązkiem alimentacyjnym na byłego małżonka. Decyzją sądu, winowajca musi płacić na byłego męża czy żonę na takich samych zasadach jakie stosuje się w przypadku wspólnego majątku małżeńskiego.

Intercyzę można zastąpić bardziej neutralnymi określeniami, tj. „umowa przedmałżeńska” czy „umowa majątkowa małżeńska”, co może wpłynąć na sposób postrzegania jej przez społeczeństwo. Warto jednak pamiętać, że bez względu na nazewnictwo, każda para ma prawo do samodzielnego podejmowania decyzji, które najlepiej odnoszą się do jej sytuacji życiowej i odpowiadają na ich potrzeby. Przed podpisaniem umowy regulującej majątkowe stosunki małżeńskie, warto skonsultować się z prawnikiem, tak aby wybrać rozwiązanie zabezpieczające interesy dwóch stron.

Jeśli szukasz bezpłatnej porady prawnej, obywatelskiej lub mediacji, możesz skorzystać z pomocy dostępnej w Punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej oraz Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego w Powiecie Kępińskim.

Lokalizacje Punktów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego w Powiecie Kępińskim:

I. Pomoc prawna:

·      Urząd Gminy w Baranowie, ul. Rynek 21

Poniedziałek: 14.00 - 18.00

·      Starostwo Powiatowe w Kępnie, ul. Kościuszki 5

Wtorek: 11.30 - 15.30

Środa: 11.30 - 15.30

Czwartek: 11.30 - 15.30

Piątek: 11.30 - 15.30

II. Pomoc prawna i poradnictwo obywatelskie:

·         Gminny Ośrodek Kultury w Perzowie, Perzów 77a

Poniedziałek: 8.00 - 12.00

·         Urząd Gminy w Łęce Opatowskiej, ul. Akacjowa 4

Wtorek: 7.30 - 11.30

·         Urząd Miejski Gminy Rychtal, ul. Rynek 1

Środa: 11.30 - 15.30

·         Urząd Gminy w Bralinie, ul. Rynek 3

Czwartek: 11.30 - 15.30

·         Urząd Gminy w Trzcinicy, ul. Jana Pawła II 47

Piątek: 7.30 - 11.30

UWAGA: w każdej z w/w lokalizacji w ustalonych dniach miesiąca udzielana będzie nieodpłatna pomoc prawna, z takim wyjątkiem, iż w każdy drugi poniedziałek, wtorek, środę, czwartek, piątek miesiąca w w/w lokalizacjach świadczone będzie nieodpłatne poradnictwo obywatelskie

Rejestracja na wizyty

Rejestracja na wizyty odbywa się pod numerem telefonu: 62 782 89 68  (pn-pt, godz. 7.30 – 15.30) lub pod adresem e-mail: diana.magot-wolk@powiatkepno.pl. 

Aktualne informacje na temat dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej znajdą Państwo na stronie internetowej Powiatu: https://www.powiatkepno.pl/  oraz dedykowanej podstronie projektowej: https://www.sc.org.pl/co-robimy/nieodplatna-pomoc-prawna/nasze-punkty-pomocy/powiat-kepinski-2025/